Vào dịp cuối năm, không khí ở làng hoa giấy Thanh Tiên, nằm dọc sông Hương và cách cầu Trường Tiền khoảng 8 km tại TP Huế, trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Làng này, thuộc xã Phú Mậu, nổi tiếng với nghề làm hoa giấy truyền thống đã có từ 300 năm trước và được công nhận là làng nghề truyền thống vào năm 2013 bởi UBND tỉnh Thừa Thiên Huế.
Dân làng Thanh Tiên chủ yếu làm nông nghiệp, nhưng vào tháng Chạp (tháng 12 âm lịch), họ lại chuyển hướng sang làm hoa giấy để đáp ứng nhu cầu cho Tết Nguyên đán. Điểm nổi bật của hoa giấy ở đây là sự đa dạng về màu sắc và hình dạng, cùng với đó là khả năng bền bỉ với thời gian, vừa tiết kiệm lại thể hiện sự trang nghiêm, thành kính. Trong quá khứ, hoa giấy thường được sử dụng để trang trí tại các nơi thờ tự và chỉ được thay mới mỗi dịp Tết Nguyên đán.
Nguyên liệu chính để tạo nên những bông hoa giấy đầy màu sắc và sinh động này là từ cây lùng, cây tre và giấy màu. Nghệ nhân dùng sự khéo léo và trí tưởng tượng của mình để mô phỏng ra nhiều loại hoa khác nhau như lan, huệ, cúc, tường vi, dã quỳ và đặc biệt là hoa sen – quốc hoa của Việt Nam. Hoa sen giấy Thanh Tiên đã xuất hiện trong nhiều sự kiện lớn và được trưng bày ở nhiều nơi quan trọng tại Huế.
Trong quá trình sản xuất, mọi công đoạn đều được thực hiện hoàn toàn bằng tay. Các thanh tre sau khi được chẻ, nhuộm màu và phơi khô sẽ được uốn tạo hình thành cành và cuống hoa. Bước tiếp theo là sử dụng đục sắt để tạo hình trên giấy màu, sau đó dùng dây cước để tạo nếp và đường nét, cuối cùng là dán nhụy hoa.
Một cành hoa giấy Thanh Tiên thường bao gồm nhiều loại hoa và lá lúa tượng trưng cho nghề nông đặc trưng của địa phương. Những cành hoa hoàn chỉnh sau đó được gắn vào thanh tre và bán ra thị trường, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên đán.
Hoa giấy Thanh Tiên không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng của xứ Huế mà còn đã lan tỏa đến các tỉnh lân cận. Làng hoa giấy Thanh Tiên cũng thu hút được sự chú ý của nhiều du khách trong và ngoài nước, họ đến đây để trải nghiệm và tìm hiểu về quy trình làm hoa giấy. Đồng thời, làng còn là điểm đến được nhiều trường học lựa chọn để giáo dục học sinh về văn hóa và làng nghề truyền thống.
Trong quá khứ, các hộ gia đình như gia đình ông Hóa thường dùng nhựa và lá cây để chế tạo thuốc nhuộm theo công thức gia truyền. Tuy nhiên, ngày nay, để tiết kiệm công sức, họ thường mua giấy màu đã sẵn có. Một cành hoa giấy Thanh Tiên hoàn chỉnh thường gồm nhiều loại hoa khác nhau như hoa lan, huệ, hồng, cúc, dã quỳ, tường vi, cùng với nụ hoa màu đỏ và lá lúa thon dài màu xanh, tượng trưng cho nghề nông đặc trưng của làng.
Hằng năm, sau rằm tháng Chạp, người dân trong làng bắt đầu mang những cành hoa giấy đi bán. Mỗi cặp hoa có giá khoảng 10.000 đồng. Năm nay, gia đình bà Tâm dự kiến làm khoảng 10.000 cành hoa để bán dịp Tết.
Nguyễn Đình Hoàng Khánh, một blogger 30 tuổi từ TP HCM, vốn yêu thích tìm hiểu về văn hóa và lịch sử, đã có dịp thăm quan làng hoa giấy Thanh Tiên vào cuối năm. Anh chia sẻ cảm giác yên bình khi đi qua những cánh đồng lúa xanh mướt trên đường đến làng, nhưng lại bị bất ngờ bởi sự sống động và rực rỡ của màu sắc trong nhà các nghệ nhân. Anh đặc biệt ấn tượng với vẻ đẹp chân thực và tỉ mỉ của các bông hoa giấy mà anh chứng kiến. Khánh còn học được từ các nghệ nhân cách làm hoa giấy và thậm chí tự tay làm một bông hoa sen để mang về làm kỷ niệm. Anh chia sẻ trải nghiệm và những bức ảnh đẹp của làng hoa giấy trên blog và trang cá nhân của mình, thu hút sự quan tâm của nhiều người, đặc biệt là những người yêu thích văn hóa truyền thống.
Trong những năm gần đây, làng Thanh Tiên cũng đã bắt đầu thu hút sự chú ý của du khách, không chỉ trong nước mà cả từ nước ngoài. Điều này không chỉ giúp tăng thu nhập cho người dân mà còn góp phần bảo tồn và phát triển nghề làm hoa giấy truyền thống. Các nghệ nhân làng hoa giấy hiện nay không chỉ tập trung vào sản xuất hoa để bán trong dịp Tết, mà còn nhận đặt hàng từ các cửa hàng lưu niệm, khách sạn, nhà hàng và thậm chí là từ các sự kiện văn hóa, nghệ thuật.
Một số nghệ nhân, như ông Hóa và bà Tâm, đã bắt đầu mở lớp dạy làm hoa giấy cho du khách và người dân địa phương, nhằm truyền lại kiến thức và kỹ năng của mình. Họ hy vọng rằng qua việc giáo dục, nghề làm hoa giấy sẽ không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.
Dù ngày nay, hoa giấy không còn là vật phẩm thiết yếu trong các không gian thờ cúng như trước, nhưng nó vẫn giữ một vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy văn hóa truyền thống. Hoa giấy Thanh Tiên không chỉ là một sản phẩm thủ công mỹ nghệ, mà còn là biểu tượng của sự kiên nhẫn, tỉ mỉ, và tinh thần sáng tạo của người dân Việt Nam.
Ngày nay, hoa giấy của làng Thanh Tiên không chỉ xuất hiện trong các ngôi nhà ở Việt Nam trong dịp Tết Nguyên đán, mà còn được xuất khẩu sang các quốc gia khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, và một số nước châu Âu, mang theo hình ảnh và văn hóa Việt Nam đến với bạn bè quốc tế. Qua đó, làng hoa giấy Thanh Tiên không chỉ là điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là một phần quan trọng trong việc giới thiệu văn hóa Việt Nam ra thế giới.